Λίβανος, Τύρος: Βρέχει βόμβες στην παράκτια πόλη

Λίβανος, Τύρος: Βρέχει βόμβες στην παράκτια πόλη

Η Τύρος του Λιβάνου έχει ξαναδεί την καταστροφή που προκάλεσε το “Ισραήλ” και έχει ανακάμψει. Θα ανοικοδομηθεί και πάλι.

Καπνός υψώνεται από κτίρια που χτυπήθηκαν από ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη στην Τύρο, στο νότιο Λίβανο, στις 28 Οκτωβρίου 2024 [Mohammad Zaatari/AP].

Τη Δευτέρα, ο ισραηλινός στρατός άρχισε να βομβαρδίζει μανιωδώς την παράκτια πόλη Τύρο του νότιου Λιβάνου, πλήττοντας κτίρια κατοικιών δεξιά και αριστερά και μετατρέποντας το σκηνικό σε ένα τυπικό ισραηλινό τοπίο τρόμου. Από την έναρξη της γενοκτονίας στη γειτονική Παλαιστίνη τον περασμένο Οκτώβριο, το “Ισραήλ” έχει δολοφονήσει περισσότερους από 2.700 ανθρώπους στο Λίβανο, στην πλειονότητά τους τον τελευταίο ενάμιση μήνα.

Αρχαίο φοινικικό λιμάνι που λεηλατήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο το 332 π.Χ., η Τύρος έχει γνωρίσει βέβαια πολλές καταστροφές. Η πόλη φέρει τρία σύνολα ρωμαϊκών και βυζαντινών ερειπίων – ένα από τα οποία παρεμπιπτόντως “φιλοξένησε” μια πιο ξεχωριστή μορφή καταστροφής το 2013, όταν η αυτοκινητοπομπή που ανήκε στην τότε πρέσβειρα των Ηνωμένων Πολιτειών στον Λίβανο Μόρα Κόνελι κατάφερε να καταστρέψει κι άλλο τον ιστορικό χώρο, καθώς για κάποιο ανεξήγητο λόγο πέρασε ως οδοστρωτήρας από πάνω του. Το συγκεκριμένο επεισόδιο προκάλεσε τον τίτλο της Jadaliyya : “Ελαστικά πάνω από την Τύρο: Πρέσβειρα των ΗΠΑ καταστρέφει ερείπια”. (1)

Δεδομένης της σθεναρής συνεργασίας τους με το κράτος του “Ισραήλ”, οι ΗΠΑ είχαν σίγουρα βάλει για τα καλά το χέρι τους στην καταστροφή του Λιβάνου κατά τη διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας. Το 1982, για παράδειγμα, οι ΗΠΑ έδωσαν το πράσινο φως για την ισραηλινή εισβολή που δολοφόνησε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στη χώρα. Και, κατά τη διάρκεια του 34ήμερου πολέμου του “Ισραήλ” κατά του Λιβάνου το 2006, ο οποίος σκότωσε περίπου 1.200 ανθρώπους, οι ΗΠΑ επιτάχυναν τις παραδόσεις βομβών στον ισραηλινό στρατό, ενώ αγωνίζονταν να καθυστερήσει η κατάπαυση του πυρός – μια προσέγγιση που η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν έχει τώρα ουσιαστικά υπερακοντίσει για να εξυπηρετήσει τη γενοκτονία στη Γάζα.

Έκανα για πρώτη φορά τη γνωριμία μου με την πόλη της Τύρου – και τον υπόλοιπο Λίβανο – ένα μήνα μετά το μακελειό του 2006, όταν η φίλη μου η Αμέλια και εγώ επιχειρήσαμε μια περιήγηση με οτοστόπ στη χώρα, τόσο στα κατεστραμμένα όσο και στα άθικτα μέρη της. Κατευθυνόμενες νότια από τη Βηρυτό, μας πήρε μαζί του ένας ευδιάθετος μεσήλικας άνδρας ονόματι Σαμίρ, ο οποίος μας φιλοξένησε για αρκετές ημέρες στο σπίτι του στην Τύρο και μας συνόδευσε σε εκδρομές σε κατεστραμμένα χωριά κατά μήκος των λιβανοϊσραηλινών συνόρων.

Ο Σαμίρ διέμενε με τον νεαρό γιο του σε μια πολυκατοικία που είχε μόλις και μετά βίας γλιτώσει από τα χτυπήματα. Ακριβώς απέναντι από το συγκρότημα βρισκόταν ένα άλλο κτίριο κατοικιών που η ισραηλινή “χειροτεχνία” είχε κόψει στα δύο, αφήνοντας μια κάθετη στοίβα από κουζίνες σε κοινή θέα. Σύμφωνα με τις λιβανέζικες παραδόσεις υπερβολικής φιλοξενίας, ο Σαμίρ φρόντισε ώστε η Αμέλια και εγώ να παραμείνουμε σφόδρα υπερσιτισμένες για όλη τη διάρκεια της διαμονής μας, προσφέροντάς μας μανούσεχ (2) και άλλες λιχουδιές σε ένα ταπεινό κατάστημα κατά μήκος της παραλιακής εσπλανάδας της Τύρου.

Η παραλιακή λεωφόρος με τους φοίνικες καταστρέφεται σήμερα από τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές, αλλά σε καιρούς που δεν είναι σκοτεινοί προσφέρει ένα γραφικό σκηνικό για καλοκαιρινές βραδινές βόλτες, οικογενειακά πικνίκ, κατανάλωση ναργιλέ και άλλες συνήθεις ανθρώπινες συμπεριφορές σε μια πόλη που το “Ισραήλ” θέλει τώρα να πιστεύει ο κόσμος ότι είναι άντρο τρομοκρατών. Σε περιόδους Μουντιάλ, αποτελεί επίσης χώρο για τους ντόπιους οδηγούς αυτοκινήτων να πηγαινοέρχονται ατελείωτα με σημαίες και κόρνες, πανηγυρίζοντας την ομάδα που θριάμβευσε.

Επέστρεψα ξανά στην Τύρο το 2008 με τη συντροφιά του Χασάν, ενός φίλου που είχαμε γνωρίσει με την Αμέλια κάνοντας οτοστόπ το 2006, ο πατέρας του οποίου είχε έρθει στο Λίβανο με τα πόδια από την Παλαιστίνη το 1948, όταν το “Ισραήλ” εγκατέστησε βίαια το “μαγαζί” του σε παλαιστινιακά εδάφη. Πρόσφυγας χωρίς διαβατήριο, ο Χασάν είχε συνηθίσει να αντισταθμίζει τα κλειστοφοβικά όρια της γης που του είχε επιβληθεί ως καταφύγιο οδηγώντας πάνω-κάτω στη χώρα, συχνά πολλές φορές μέσα στην ημέρα.

Κατά τους λίγους μήνες της επίσκεψής μου ήμουν συνοδηγός, και τα βράδια βρισκόμασταν συχνά δίπλα στη θάλασσα στην Τύρο, πίνοντας λιβανέζικο κρασί από το μπουκάλι και ατενίζοντας πέρα από το νερό τα λαμπερά φώτα της βάσης UNIFIL [Unated Nations Interim Force in Lebanon, Μεταβατική Δύναμη του ΟΗΕ στο Λίβανο] στη Νακούρα, στα ισραηλινά σύνορα – το μοναδικό υπερ-ηλεκτροδοτούμενο σημείο σε μια κατά τα άλλα τρομερά ελλειμματική σε ηλεκτρικό ρεύμα χώρα.

Πολλές νύχτες, περνούσαμε επίσης με ταχύτητα από τα χωριά νότια της Τύρου και ο Χασάν μου διηγούνταν τις μέρες του ως μαχητής του κινήματος Αμάλ (3), του κατά κύριο λόγο σιιτικού λιβανέζικου πολιτικού κόμματος και πρώην πολιτοφυλακής που συμμετείχε στην υπό την ηγεσία της Χεζμπολάχ αντίσταση στην ισραηλινή κατοχή του νότιου Λιβάνου. Όταν μίλησα πρόσφατα με τον Χασάν, με ενημέρωσε ότι “πολεμούσε” επίσης το  “Ισραήλ” σε αυτόν τον τελευταίο πόλεμο – αλλά αυτή τη φορά παραδίδοντας τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης σε εκτοπισμένους πολίτες από τον νότιο Λίβανο.

Το Αμάλ έχει σε μεγάλο βαθμό αφαιρεθεί από το διεθνές προσκήνιο λόγω μιας πολιτικής αναγωγής και μιας κορπορατιστικής αφήγησης των μέσων ενημέρωσης που προτιμά να αναθέτει απλώς στη Χεζμπολάχ το ρόλο των κυρίαρχων λιβανέζων “τρομοκρατών”. Αλλά στην Τύρο, αφίσες μαρτύρων μαχητών και από τα δύο κόμματα βρίσκονται σε κεντρικούς δρόμους και είναι κολλημένες σε βιτρίνες καταστημάτων, μια υπενθύμιση ότι όσο το “Ισραήλ” συνεχίζει να σφάζει, να εκτοπίζει και να κατέχει, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να αντιστέκονται.

Κατά τη διάρκεια μιας από τις πολυάριθμες επιστροφές μου στην Τύρο όλα αυτά τα χρόνια, το 2016, νοίκιασα ένα δωμάτιο στη δαιδαλώδη χριστιανική συνοικία της πόλης που γειτνιάζει με το λιμάνι, το οποίο χρησιμοποίησα ως βάση για να πραγματοποιήσω τη δική μου ατομική αποστολή στο νότιο Λίβανο – ένα ταξίδι που με έφερε σε επαφή με όλο και περισσότερες αφίσες μαρτύρων και όλο και περισσότερες ζωντανές ιστορίες αντίστασης, όπως κατέγραψα στο οδοιπορικό μου “Οι μάρτυρες δεν πεθαίνουν ποτέ”.

Έκανα oτοστόπ στην Κάνα, τον τόπο της θρυλικής μετατροπής του νερού σε κρασί από τον Ιησό Χριστό, με βάση τη χριστιανική θρησκεία, και της ισραηλινής σφαγής 106 προσφύγων που βρίσκονταν σε καταφύγιο των Ηνωμένων Εθνών το 1996. Και έκανα οτοστόπ στην Άιτα Αλ Σάαμπ, το συνοριακό χωριό που αποτέλεσε την αφετηρία του πολέμου του 2006 και που τώρα έχει και πάλι κονιορτοποιηθεί.

Επιστρέφοντας στη χριστιανική συνοικία της Τύρου, επισκέφθηκα ένα μικρό εστιατόριο στο λιμάνι που ανήκει στον εμβληματικό Αμπού Ρομπέρ, έναν ογδοντάχρονο ψαρά και επιζώντα από κάθε είδους λιβανέζικους κατακλυσμούς. Ο Αμπού Ρομπέρ συνιστούσε καθημερινές βουτιές στη Μεσόγειο για μακροζωία και μου μίλησε για την εποχή του 1948, όταν έπλευσε στην Παλαιστίνη με τον πατέρα του για καρπούζια και επέστρεψε με ένα φορτίο Παλαιστίνιων που διέφευγαν.

Η τελευταία μου επίσκεψη στην Τύρο πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2022, όταν έμαθα ότι ο Αμπού Ρομπέρ είχε πεθάνει νωρίτερα μέσα στο χρόνο και πέρασα τη μέρα προς τιμήν του στην παραλία με τη λευκή άμμο της πόλης. Η ιδιοσυγκρασία και το χρώμα της θάλασσας στην Τύρο είναι σε συνεχή εξέλιξη, αλλά εκείνη την ημέρα ήταν γαλήνια, κρυστάλλινη, γαλαζοπράσινη.

Καθώς το “Ισραήλ” κάνει τώρα ό,τι μπορεί για να βομβαρδίσει την Τύρο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι χρειάζονται πολύ περισσότερα από βόμβες για να σκοτώσεις έναν τόπο.

Belén Fernández, Al Jazeera, 29 Οκτωβρίου 2024

Σ.τ.Μ.:

1. Λογοπαίγνιο στο αγγλικό πρωτότυπο, “Tires over Tyre: US Ambassador Ruins Ruins”.
2. Το manoushe, που μερικές φορές γράφεται man’oushe ή manakeesh, είναι ένα παραδοσιακό λιβανέζικο πλατύ ψωμί που μοιάζει με πίτσα. Αποτελεί βασικό πρωινό φαγητό, αλλά το απολαμβάνουν και άλλες ώρες της ημέρας.
3. Απόπειρα συμπύκνωσης του κινήματος Αμάλ που, όπως πολλά γεγονότα στο Λίβανο, είναι ιδιαίτερα περίπλοκο:

   Harakat al-Mahrumin (αραβικά: حركة المحرومين που σημαίνει το Κίνημα των στερημένων ή το Κίνημα των αποστερημένων ή το Κίνημα των αποκληρωμένων) ιδρύθηκε από τον ιμάμη Musa al-Sadr και τον βουλευτή Hussein el-Husseini το 1974, ως μια προσπάθεια μεταρρύθμισης του λιβανέζικου συστήματος, αν και οι απαρχές μπορούν να εντοπιστούν στο 1969 σε δηλώσεις του ιμάμη al-Sadr που καλούσαν σε ειρήνη και ισότητα μεταξύ όλων των λιβανέζικων δογμάτων και θρησκειών, έτσι ώστε κανένα δόγμα να μην παραμείνει στερημένο σε καμία περιοχή του Λιβάνου, σημειώνοντας ότι η σιιτική κοινότητα του Λιβάνου παρέμενε η φτωχότερη και πιο παραμελημένη από τη λιβανέζικη κυβέρνηση. Αν και αναγνώριζε ότι η βάση υποστήριξής του ήταν η “παραδοσιακά υποεκπροσωπούμενη πολιτικά και οικονομικά μειονεκτούσα” σιιτική κοινότητα, στόχευε στην αναζήτηση κοινωνικής δικαιοσύνης για όλους τους στερημένους Λιβανέζους.Μολονότι επηρεασμένο από ισλαμικές ιδέες, ήταν ένα κοσμικό κίνημα που προσπαθούσε να ενώσει τους ανθρώπους με βάση κοινοτικές και όχι θρησκευτικές ή ιδεολογικές γραμμές. Το κίνημα είχε υποστήριξη από πολλά δόγματα, αλλά τα μέλη παρέμειναν κυρίως εντός του σιιτικού δόγματος και θεωρήθηκε ως μια σταθερή σιιτική δύναμη ενάντια στην παραδοσιακή ηγεμονία των σιιτικών οικογενειών εκείνη την εποχή. Ο Ελληνοκαθολικός Αρχιεπίσκοπος της Βηρυτού, Grégoire Haddad, ήταν μεταξύ των ιδρυτών του κινήματος. Το κίνημα απορροφήθηκε το 1975 σε αυτό που σήμερα ονομάζεται Κίνημα Αμάλ.

   Το Αμάλ έγινε μια από τις σημαντικότερες σιιτικές μουσουλμανικές πολιτοφυλακές κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου του Λιβάνου. Ισχυροποιήθηκε με την υποστήριξη της Συρίας και τους 300.000 σιίτες εσωτερικούς πρόσφυγες από τον νότιο Λίβανο μετά τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Οι πρακτικοί στόχοι του Αμάλ ήταν να κερδίσει μεγαλύτερο σεβασμό για τον σιιτικό πληθυσμό του Λιβάνου και την κατανομή μεγαλύτερου μεριδίου των κυβερνητικών πόρων για το κυριαρχούμενο από σιίτες νότιο τμήμα της χώρας.

   Στο ζενίθ της, η πολιτοφυλακή διέθετε 14.000 στρατιώτες. Το Αμάλ διεξήγαγε μακρά εκστρατεία κατά των Παλαιστινίων προσφύγων κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου του Λιβάνου, που ονομάστηκε Πόλεμος των Στρατοπέδων. Μετά τον πόλεμο των στρατοπέδων, το Αμάλ έδωσε μια αιματηρή μάχη εναντίον της αντίπαλης σιιτικής ομάδας Χεζμπολάχ για τον έλεγχο της Βηρυτού, η οποία προκάλεσε τη συριακή στρατιωτική επέμβαση. Η ίδια η Χεζμπολάχ σχηματίστηκε από θρησκευτικά μέλη του Αμάλ που είχαν αποχωρήσει μετά την ανάληψη του πλήρους ελέγχου από τον Ναμπίχ Μπέρι και την επακόλουθη παραίτηση των περισσότερων πρώτων μελών του Αμάλ.

   Το Αμάλ ήταν ισχυρός υποστηρικτής της Συρίας μετά το 1990 και ενέκρινε τη στρατιωτική παρουσία της Συρίας στο Λίβανο. Μετά τη δολοφονία του Ραφίκ Χαρίρι το 2005, το Αμάλ αντιτάχθηκε στην αποχώρηση της Συρίας και δεν συμμετείχε στην Επανάσταση του Κέδρου.

   Από το 1992, το κόμμα εκπροσωπείται στο κοινοβούλιο και την κυβέρνηση του Λιβάνου. Συχνά επικρίνεται για τη διαφθορά των ημικρατικών ηγετών του. Ο Ναμπίχ Μπέρι εξελέγη πρόεδρος του κοινοβουλίου το 1992, το 1996, το 2000, το 2005, το 2009 και το 2016. Μετά τις λιβανέζικες βουλευτικές εκλογές του 2018, το Αμάλ είχε 17 εκπροσώπους στο λιβανέζικο κοινοβούλιο των 128 εδρών. Σύμφωνα με αξιωματούχους του Αμάλ, οι μαχητές του κόμματος είχαν εμπλακεί σε κάθε μεγάλη μάχη κατά τη διάρκεια του πολέμου του Λιβάνου το 2006, και τουλάχιστον 8 μέλη του κόμματος φέρονται να έχουν σκοτωθεί.

   Η στρατιωτική πτέρυγα του Αμάλ άρχισε να συμμετέχει στις συγκρούσεις των συνόρων “Ισραήλ”-Λιβάνου το 2023 τον Νοέμβριο, εξαπολύοντας πλήγματα σε ισραηλινούς στρατώνες. Ένα από τα μέλη του σκοτώθηκε αργότερα από ισραηλινό βομβαρδισμό της πόλης Ραμπ Θαλατίν. Ένας άλλος μαχητής σκοτώθηκε τον Αύγουστο από ισραηλινό πλήγμα σε αυτοκίνητο στην πόλη Κιάμ.