Η απώλεια αυτών των “σταθερών συντρόφων” έχει αφήσει βαθιά σημάδια στις καρδιές πολλών Παλαιστινίων στη Γάζα.
στον Τασούλη
Αλ Φουχάρι, Γάζα – Η Αχλάμ Σακρ, 50 ετών, έκλαιγε το πρωί που οι γιοι της άρχισαν να κόβουν κλαδιά από τα ελαιόδεντρά της για να τα κάψουν στη φωτιά για να μπορούν να μαγειρεύουν, να ζεσταίνονται και να ζεσταίνουν νερό για μπάνιο.
Ήταν θέμα επιβίωσης, λέει, για να μπορέσει η οικογένεια να αντέξει τους ανηλεείς ισραηλινούς βομβαρδισμούς κατά της Γάζας. Αλλά αυτό δεν το έκανε ευκολότερο όταν έβλεπε τα τέσσερα αγαπημένα της δέντρα να διαλύονται.
“Το σπίτι ήταν τόσο άδειο. Τα δέντρα είχαν τη θέση τους στο σπίτι και έγινε σκοτάδι όταν χάθηκαν. Έχουμε όμορφες αναμνήσεις από αυτά”, είπε.
Αναγκάστηκε να χάσει τους “συντρόφους μιας ζωής”
Η Γάζα τελεί υπό τρομερούς ισραηλινούς βομβαρδισμούς και μια πολιορκία που έχει εκτοπίσει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της και ταυτόχρονα εμποδίζει την είσοδο καυσίμων, αερίου για τις σόμπες και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης.
Εν μέσω της ανθρώπινης δυστυχίας και της κρίσης, μια σειρά από άλλες τραγωδίες εκτυλίσσονται, καθώς οι οικογένειες αναγκάζονται να καταστρέψουν τα δέντρα τους προκειμένου να έχουν καυσόξυλα για να επιβιώσουν.
Το να αναγκάζεται κάποιος να καταστρέψει τα ελαιόδεντρά του, ένα από τα πιο διαχρονικά σύμβολα της Παλαιστίνης, είναι μια πληγή με βαθύ τραύμα και έχει αφήσει διαφόρων ειδών σημάδια στις καρδιές των ανθρώπων.
Η Αχλάμ [σ.τ.μ.: το όνομά της σημαίνει όνειρο στα αραβικά] δεν είναι ο μόνος άνθρωπος στη Γάζα που αναγκάστηκε να αποχωριστεί τα αγαπημένα του δέντρα, μόνο και μόνο για να μπορέσει να θρέψει την οικογένεια και να την κρατήσει όλη ζεστή. Σε πολλά σπίτια, οι άνθρωποι θρηνούν καθώς χρειάστηκε να καταστρέψουν αυτούς τους ζωντανούς, αναπνέοντες μάρτυρες της οικογενειακής ιστορίας.
“Συνήθιζα να λέω σε όλους ότι τα δέντρα μου ήταν οι σύντροφοι της ζωής μου. Ήταν εδώ καθώς μεγάλωνα τα παιδιά μου – έχουν δει όλα τα στάδια της ζωής μας”, συνεχίζει η Αχλάμ.
Ο Χάλεντ Μπαράκα, 65 ετών, θρηνεί επίσης για τα δέντρα του, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι σίγουρος για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται σήμερα, επειδή αναγκάστηκε να φύγει από το σπίτι του στο Μπανί Σουχέιλα πριν από έξι εβδομάδες.
“Εκτοπίστηκα… όταν τα ισραηλινά τανκς μπήκαν στην πόλη Χαν Γιουνίς, περνούσαμε ήδη δύσκολα. Ο οπωρώνας και τα χωράφια μου ήταν ακριβώς δίπλα στο σπίτι μας και είχαμε ήδη αρχίσει να καίμε κλαδιά”, είπε.
Μέχρι τη στιγμή που ο Χάλεντ και η οικογένειά του εγκατέλειψαν το Μπανί Σουχέιλα, τα μισά δέντρα είχαν εξαφανιστεί, κομμένα λίγο-λίγο για τις ανάγκες της οικογένειας ή επειδή οι γείτονες έρχονταν και εκλιπαρούσαν για καυσόξυλα προκειμένου να κρατήσουν τα παιδιά τους ζεστά και χορτάτα.
“Για να φτιάξεις ψωμί, χρειάζεσαι φωτιά”, είπε με πικρία. Πώς αλλιώς υποτίθεται ότι θα γινόταν; Υπήρχαν τόσα πολλά διαφορετικά είδη δέντρων. Γκουάβα, λεμόνια, πορτοκάλια και ελιές – όλα κόβονταν και είμαι σίγουρος ότι μόλις οι δυνάμεις κατοχής κατέλαβαν την περιοχή κατέστρεψαν ό,τι είχε απομείνει”.
Ο Χάλεντ κληρονόμησε τα δέντρα από τον πατέρα του και τα περισσότερα από αυτά είναι τουλάχιστον 70 χρόνων.
“Αυτά τα δέντρα έζησαν τις στιγμές της χαράς και της λύπης μου”, είπε. “Γνωρίζουν τα μυστικά μου. Όταν ήμουν λυπημένος και ανήσυχος, μιλούσα στα δέντρα, τα φρόντιζα … αλλά ο πόλεμος τα σκότωσε”.
“Τα δέντρα ήταν οι φίλοι μου”
Η Φάιζα Τζαμπρ, 60 χρόνων, ζει μόνη της εδώ και 10 χρόνια, από τότε που πέθανε ο σύζυγός της. Το ζευγάρι δεν είχε παιδιά.
Περίπου επτά χρόνια πριν από τον θάνατο του συζύγου της, φύτεψε δύο ελαιόδεντρα, μια λεμονιά και μια κλημεντίνη γύρω από το σπίτι της και περνούσε τον χρόνο της φροντίζοντάς τα και βλέποντας με περηφάνια να ωριμάζουν και να καρποφορούν.
“Ήταν οι φίλοι μου, μέρος της ζωής μου”, είπε η Φάιζα. “Όταν ένα δέντρο καρποφορούσε, φώναζα τον γιο της γειτόνισσας, τον Αμπούντ, που είναι 11 χρόνων. Με βοηθούσε να μαζέψω τους καρπούς και να κλαδέψω τα δέντρα που το χρειάζονταν”.
“Δεν ήθελα να χτίσω έναν τοίχο γύρω από το σπίτι μου για να μπορώ να βλέπω τα δέντρα από μέσα και για να μπορούν οι άνθρωποι που περνούσαν απ’ έξω να απολαμβάνουν το πράσινο.
“Στα μέσα Οκτωβρίου, τα αδέλφια μου, τα παιδιά και τα εγγόνια τους εκτοπίστηκαν στο σπίτι μου στη Χαν Γιουνίς – πάνω από 30 άνθρωποι στο μικρό μου σπίτι, όλοι τους χρειάζονταν τρόφιμα και ψωμί. Για να τα καταφέρουμε, καταλήξαμε να χρησιμοποιούμε τα δέντρα για να ανάβουμε φωτιές”.
“Στην αρχή, μπορούσαμε να βρούμε σακούλες με καυσόξυλα στην αγορά. Συγκεντρώναμε όλοι μαζί 30 δολάρια για να αγοράσουμε μια σακούλα που έφτανε για δύο ημέρες”, συνέχισε η Φάιζα.
Αλλά τελικά, η προμήθεια αυτή εξαντλήθηκε και οι αδελφές της ξυπνούσαν τα ξημερώματα για να μαζέψουν οτιδήποτε και να τροφοδοτήσουν τη φωτιά. Όλα τα πράγματα καίγονταν: υφάσματα, πλαστικά, ακόμη και παπούτσια.
“Ήταν η εποχή της συγκομιδής των ελιών στα τέλη Οκτωβρίου, οπότε ζήτησα από την οικογένειά μου να με βοηθήσει να τις μαζέψω, χωρίς να γνωρίζω ότι αυτή θα ήταν η εποχή του αποχαιρετισμού για τα δέντρα μου.
Νομίζω ότι ήμουν τυχερή που μπόρεσα να μαζέψω ελιές από τα δύο δέντρα μου. Είναι πάνω από 17 χρόνων. Αν ήταν παιδιά μου, θα ήταν έφηβοι“.
“Περίπου ένα μήνα μετά τη συγκομιδή, παρατήρησα ότι μερικά από τα κλαδιά είχαν σπάσει και ρώτησα τις αδελφές μου γι’ αυτό. Μου είπαν ότι αναγκάστηκαν να κόψουν τα δέντρα επειδή δεν υπήρχε άλλη λύση. Τώρα ο κήπος είναι άγονος. Έπρεπε να ξεριζώσουμε τα δέντρα από τις ρίζες για να χρησιμοποιήσουμε και το τελευταίο κομμάτι.
Ήμουν λυπημένη. Μου είναι δύσκολο να κόβω τα δέντρα μου, αλλά δεν μπορώ να θυμώσω γιατί υπάρχουν παιδιά στο σπίτι που πρέπει να φάνε”.
Ο απερίγραπτος πλούτος τεσσάρων δέντρων
Η Αχλάμ μετακόμισε στο σπίτι της στο Αλ Φουχάρι πριν από περίπου 20 χρόνια, αφού οι ισραηλινές δυνάμεις κατέστρεψαν το πρώτο σπίτι της οικογένειας κοντά στην Χαν Γιουνίς.
“Η UNRWA [Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες] έχτισε αυτά τα σπίτια για εμάς, αφού ήμασταν εκτοπισμένοι για μερικά χρόνια, εγώ, ο σύζυγός μου και τα έξι παιδιά μας, μετακινούμενοι από το ένα προσωρινό καταφύγιο στο άλλο. Ήμουν τόσο χαρούμενη, τα νέα σπίτια είχαν χώρο για να φυτέψουμε δέντρα και άλλα πράγματα γύρω τους. Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από τα φυτά για να νιώσεις σε ένα μέρος παρηγοριά.
“Όταν οι εργάτες του δήμου ήρθαν για να δώσουν σε κάθε σπίτι δύο ελαιόδεντρα, τους έπεισα να μου δώσουν τέσσερα, και ήμουν τόσο ευχαριστημένη μ’ αυτά τα τέσσερα δέντρα, ήταν σαν να μου ανήκε ένας ολόκληρος οπωρώνας.
Η κόρη μου Ισράα μπορούσε να μελετήσει μόνο ανάμεσα σε αυτά τα δέντρα. Τα λάτρευε κι εκείνη. Αλλά από την αρχή του πολέμου, χρειαζόμασταν να ανάψουμε φωτιά για να μαγειρέψουμε και είναι ένα επίπονο ταξίδι για να ψάξουμε για ξύλα. Χρησιμοποιήσαμε τα πάντα, ακόμη και πλαστικούς σωλήνες νερού μια μέρα, αλλά μύριζαν τόσο άσχημα που ακόμη και το φαγητό είχε διαφορετική γεύση.
“Οι γιοι μου πρότειναν τελικά να κόψουμε δέντρα. Στην αρχή είπαν μόνο ένα δέντρο και ότι ο πόλεμος δεν θα κρατούσε πολύ. Αλλά ο πόλεμος δεν σταμάτησε και τώρα όλα τα δέντρα έχουν εξαφανιστεί”, είπε η Αχλάμ.
“Έχουμε χάσει τόσα πολλά σε αυτόν τον πόλεμο, όχι μόνο τα δέντρα που ήταν σαν τα παιδιά μας”, είπε καταπονημένος ο Χάλεντ.
“Θρηνούμε για αυτά τα δέντρα, αλλά δεν υπάρχει άλλη λύση”.
Ruwaida Amer, AJ, 22 Ιανουαρίου 2024
Υ.Γ. Φωτογραφία: Η ελιά είναι τόσο συνυφασμένη με την Παλαιστίνη που εμφανίζεται συχνά στο έργο του Παλαιστίνιου ποιητή Μαχμούντ Νταρουίς. Στην πινακίδα μιας διαδηλώτριας – κατά τη διάρκεια πορείας που ζητούσε τον τερματισμό του πολέμου κατά της Γάζας, στις 28 Οκτωβρίου 2023 στο Λονδίνο – γράφει “εάν τα ελαιόδεντρα γνώριζαν τα χέρια που τα φύτεψαν, το ελαιόλαδό τους θα ήταν δακρυσμένο“.
Στον Βαρδή, που αν ζούσε, όπως άλλες και άλλοι συντρόφισσες και σύντροφοι, πιθανότατα το ανάχωμα στη σημερινή σαπίλα θα ήταν πιο ανθεκτικό. Γιατί, υπάρχουν άνθρωποι που είναι αναντικατάστατοι.
Ακλόνητη η σύνδεση των Παλαιστινίων με τη γη
Στην καρδιά της Παλαιστίνης, οι ελιές είναι κάτι περισσότερο από ένα βασικό προϊόν – είναι σύμβολο ανθεκτικότητας και πολιτισμού. Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, και ιδιαίτερα το 1948, πολλοί Παλαιστίνιοι εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους. Εν μέσω εκτοπισμού, οι ελαιώνες στέκονταν όρθιοι, αποτελώντας ζωτική πηγή διατροφής και βιοπορισμού.
Πολλοί Παλαιστίνιοι θεωρούν την ελιά σύμβολο της ύπαρξής τους και βαθιά συνδεδεμένη με τη γη, αποδίδοντας σημασία στην αργή ανάπτυξη και τη μακροζωία των δέντρων. Η καταστροφή των παλαιστινιακών ελαιόδεντρων έχει αναδειχθεί ως μια επαναλαμβανόμενη πτυχή της ισραηλινής γενοκτονίας, η οποία συχνά τεκμηριώνεται μέσω αναφορών για καταστροφές που προκαλούνται από ισραηλινούς εποίκους.
Λόγω της πολιτιστικής τους σημασίας, οι έποικοι σταθερά στοχοποιούν τους Παλαιστίνιους με την επιδίωξη να τους αποκόψουν από τα φυσικά μέσα διαβίωσής τους. Από το 1967, πάνω από 800.000 ελαιόδεντρα που ανήκουν σε Παλαιστίνιους έχουν ξεριζωθεί.
Το πρόσφατο περιστατικό τον Ιούλιο του 2023, όπου ελαιόδεντρα και εκτεταμένη γεωργική γη στο χωριό Μπουρίν κοντά στη Νάμπλους της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης πυρπολήθηκαν, αποτελεί μια οδυνηρή υπενθύμιση της συνεχούς απώλειας.
Οι οικογένειες που έχασαν τα σπίτια τους βρήκαν παρηγοριά στους ελαιώνες, όπου η ελιά έγινε μια ζωντανή σύνδεση με τις ρίζες τους. Παρά τις δυσκολίες, οι Παλαιστίνιοι συνέχισαν να καλλιεργούν και να φροντίζουν τις ελιές, μεταδίδοντας τις γνώσεις τους από γενιά σε γενιά. Το ελαιόδεντρο έγινε μια μεταφορά για το ανθεκτικό πνεύμα τους, βαθιά ριζωμένο στη γη.
Στη σύγχρονη εποχή, η καλλιέργεια της ελιάς παραμένει μια κρίσιμη πτυχή της παλαιστινιακής γεωργίας. Πέρα από την οικονομική της σημασία, η ελιά κατέχει συμβολική δύναμη, αντιπροσωπεύοντας την ελπίδα και την επιμονή για ένα λαό του οποίου η σύνδεση με τη γη είναι ακλόνητη.
μαύρες πέτρες, Ιανουάριος 2024
Leave a Reply